Thuế quan của ông Trump: Ai thực sự gánh chịu hệ quả?

Cuộc chiến thương mại Mỹ – Trung dưới thời ông Trump

Năm 2018, chính quyền của Tổng thống Donald Trump bắt đầu áp đặt một loạt thuế quan lên hàng hóa Trung Quốc, với mục tiêu thu hẹp thâm hụt thương mại và buộc Bắc Kinh thay đổi các chính sách thương mại bị cho là không công bằng. Mức thuế dao động từ 10% đến 25%, áp dụng lên hàng nghìn mặt hàng từ linh kiện điện tử đến hàng tiêu dùng.

Phía Trung Quốc sau đó cũng đáp trả bằng cách áp thuế tương tự lên hàng hóa của Mỹ, tạo nên một cuộc chiến thương mại kéo dài, ảnh hưởng tới hàng triệu người dân và doanh nghiệp ở cả hai quốc gia.

Ai đang thực sự trả giá cho thuế quan?

Mặc dù được truyền thông chính phủ Mỹ tuyên bố là đánh thuế lên Trung Quốc, nhưng nhiều chuyên gia kinh tế khẳng định người tiêu dùng và doanh nghiệp Mỹ mới là bên đang chịu thiệt hại nhiều nhất. Các công ty nhập khẩu hàng hóa từ Trung Quốc phải trả thêm chi phí thuế quan, khiến giá thành sản phẩm tăng cao. Phần chi phí đó cuối cùng được chuyển sang người tiêu dùng thông qua giá bán lẻ.

Bên cạnh đó, một số doanh nghiệp Mỹ vốn phụ thuộc vào linh kiện, nguyên vật liệu từ Trung Quốc buộc phải thay đổi chuỗi cung ứng hoặc chấp nhận chi phí sản xuất cao hơn. Điều này dẫn đến việc giảm biên lợi nhuận, thậm chí là sa thải lao động hoặc đóng cửa.

Doanh nghiệp Mỹ chịu tổn thất nặng nề

Các ngành công nghiệp như ô tô, sản xuất máy móc, công nghệ và hàng tiêu dùng bị ảnh hưởng trực tiếp. Apple, một trong những công ty lớn của Mỹ, từng phải đối mặt với việc tăng giá iPhone nếu không được miễn trừ thuế với một số linh kiện nhập khẩu từ Trung Quốc. Nhiều nhà sản xuất tại Mỹ cũng loay hoay tìm nguồn cung thay thế ngoài Trung Quốc nhưng gặp khó vì chi phí và thời gian chuyển đổi cao.

Một báo cáo của Viện Kinh tế Quốc tế Peterson cho biết, tổng chi phí thuế quan mà các công ty Mỹ phải gánh trong thời gian từ 2018 đến 2020 lên tới hàng chục tỷ USD. Điều này ảnh hưởng nghiêm trọng tới năng lực cạnh tranh của hàng hóa Mỹ trên thị trường quốc tế.

Người tiêu dùng Mỹ cũng không ngoại lệ

Một nghiên cứu của Cục Dự trữ Liên bang New York cho thấy người tiêu dùng Mỹ phải trả thêm trung bình 1.200 USD mỗi năm do chi phí hàng hóa tăng cao bởi thuế quan. Các sản phẩm như máy giặt, tủ lạnh, đồ điện tử và đồ gia dụng đều ghi nhận mức tăng giá rõ rệt trong giai đoạn 2018–2020.

Ngoài ra, tâm lý tiêu dùng cũng bị ảnh hưởng khi người dân buộc phải thắt chặt chi tiêu hoặc chuyển sang dùng các sản phẩm rẻ hơn, chất lượng thấp hơn, gây ra tác động không nhỏ đến sức mua và tăng trưởng kinh tế.

Tác động lan tỏa ra toàn cầu

Không chỉ ảnh hưởng đến Mỹ và Trung Quốc, cuộc chiến thuế quan còn gây ra hệ lụy với chuỗi cung ứng toàn cầu. Nhiều quốc gia khác, trong đó có Việt Nam, trở thành điểm đến thay thế cho các nhà máy rút khỏi Trung Quốc. Tuy nhiên, điều này cũng đặt ra nhiều thách thức về cơ sở hạ tầng, nhân lực và chính sách thương mại.

Các công ty đa quốc gia phải điều chỉnh chiến lược sản xuất, phân phối, gây ra sự gián đoạn trong vận hành và chi phí đầu tư tăng mạnh. Kết quả là toàn bộ hệ sinh thái thương mại toàn cầu bị xáo trộn và bất ổn trong dài hạn.

Trung Quốc có bị tổn thất như mong đợi?

Trái với kỳ vọng của chính quyền Trump, nền kinh tế Trung Quốc vẫn duy trì tốc độ tăng trưởng, dù có phần chậm lại. Bắc Kinh đẩy mạnh chính sách “nội tuần hoàn” nhằm giảm phụ thuộc vào xuất khẩu và chuyển hướng sang thị trường nội địa.

Ngoài ra, Trung Quốc cũng tìm kiếm các đối tác thương mại mới ở châu Á, châu Âu và châu Phi để bù đắp tổn thất từ thị trường Mỹ. Nước này cũng tăng cường đầu tư vào các ngành công nghệ chiến lược nhằm tự chủ hơn trong chuỗi giá trị sản xuất.

Chính sách thuế quan có đạt được mục tiêu?

Mục tiêu ban đầu của ông Trump là buộc Trung Quốc thay đổi hành vi thương mại, bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ và giảm thâm hụt thương mại. Tuy nhiên, kết quả thu được rất hạn chế. Thâm hụt thương mại Mỹ – Trung không giảm như kỳ vọng, trong khi các vấn đề về chuyển giao công nghệ hay trợ cấp công nghiệp của Trung Quốc vẫn tồn tại.

Ngoài ra, việc áp thuế khiến căng thẳng thương mại leo thang, khiến Mỹ mất đi một phần niềm tin từ các đối tác quốc tế và tạo ra cảm giác bất ổn về chính sách đối ngoại.

Tương lai nào cho chính sách thuế quan?

Chính quyền Tổng thống Joe Biden sau khi nhậm chức đã giữ nguyên phần lớn thuế quan thời Trump. Tuy nhiên, cách tiếp cận của ông Biden có phần mềm dẻo hơn, chú trọng vào liên minh quốc tế và thúc đẩy cải cách từ bên trong nước Mỹ.

Việc xem xét lại toàn bộ hệ thống thuế quan đang được bàn thảo, đặc biệt là trong bối cảnh lạm phát gia tăng và áp lực phục hồi kinh tế hậu đại dịch. Câu hỏi lớn đặt ra là liệu chính sách thuế có thực sự hiệu quả trong việc bảo vệ lợi ích quốc gia, hay chỉ là một hình thức “đánh thuế ngược” vào chính nền kinh tế trong nước?

Chính sách thuế quan của ông Trump tuy xuất phát từ mục tiêu bảo vệ nền kinh tế Mỹ, nhưng trên thực tế lại khiến người tiêu dùng và doanh nghiệp trong nước phải gánh chịu phần lớn hệ quả. Việc áp thuế không làm thay đổi đáng kể hành vi thương mại của Trung Quốc mà còn gây tổn thất cho toàn bộ hệ thống thương mại toàn cầu. Bài học rút ra là chính sách kinh tế cần được hoạch định dựa trên nghiên cứu toàn diện, phối hợp quốc tế và hướng đến sự cân bằng lợi ích giữa các bên.