“Vàng trắng” vùng hải đảo

Sự sống và cái chết trên vách đá

Xuống mạn thuyền trên vách đá ở hang Khô (Cù Lao Chàm, xã đảo Tân Hiệp, TP.Hội An, Quảng Nam), những người trong đội khai thác yến sào trên đảo Cù Lao Chàm thuộc tổ yến Cù Lao Chàm. ban quản lý và khai thác. vội vàng ném công cụ và hàng chục dụng cụ khai thác vào mép đá. Những con sóng cứ đập mạnh vào chiếc thuyền gỗ mỏng manh khiến việc vận chuyển thiết bị và đưa người vào bờ càng khó khăn hơn.

Mùa này là mùa khai thác yến sào thứ hai ở Cù Lao Chàm. Ông Trần Bé, người có gần 40 năm kinh nghiệm khai thác yến sào ở đây tâm sự: “Vụ đầu từ khoảng tháng 1 đến tháng 4, vụ thứ 2 từ khoảng cuối tháng 8. Mỗi đợt khai thác chỉ khoảng 1 tuần và kết thúc là kết thúc Mùa sinh sản của chúng thường bắt đầu từ tháng 12 và kết thúc vào tháng 7. Cứ như vậy, trong hai đợt đó, đội khai thác yến lại tất bật chuẩn bị đi “ăn yến”.

Yến ở Cù Lao Chàm tập trung ở 7 điểm chính là hang Cả, hang Tò Vò, hang Tai, hang Khô, hang Trang và hang Ký Châu. Trong những hang động này, những chú yến nhỏ đậu trên vách đá giữa những hòn đảo xanh tươi mà người dân nơi đây gọi là “vàng trắng giữa đại dương” gắn với câu chuyện ý nghĩa về loài chim này. tên tổ. Các hang yến trên đảo Cù Lao Chàm hầu hết phân bố ở các đảo nhỏ. Để khai thác được nó, những người thợ phải trải qua một quá trình lao động gian khổ và nguy hiểm.

Người đi lấy tổ yến phải trèo lên những vách đá cheo leo, luồn lách trong hang hẹp, chỉ cần sơ ý một chút là nguy hiểm đến tính mạng. Để khai thác dễ dàng, người ta phải đóng các giàn tre. Những đoạn tre chắc chắn chống vào hai vách hang, gọi là găng. Cây tre đực to nhất và dài nhất được chọn làm gốc đại thụ – xương sống của cây. Một cây tre dài khác gọi là cây trung, được gắn vào gốc đại và găng bằng những thớ mây núi mềm, dẻo và chắc. Những cây tre nhỏ được bổ vào vách hang từ trong ra ngoài và buộc vào cột lớn và bao tay gọi là quạt. Ở nhiều vị trí, người làm giàn phải đu dây khéo léo và liều lĩnh, bám vào các thân tre hoặc sát vách núi để buộc giàn … Một khung kèo đặc biệt được hình thành, bấp bênh. ở địa hình gồ ghề. Những người thợ khai thác tổ yến sẽ đi theo thang để lấy tổ ra khỏi tổ. Vì vậy, việc làm một chiếc thang đúng kỹ thuật luôn là yêu cầu cao nhất trong quá trình khai thác.

Người khai thác tổ yến trèo lên giàn này để lấy tổ bằng tay, hạn chế dùng sào để tránh làm vỡ tổ, giảm giá trị. Ở vị trí sát bên trong hang sâu, người thợ khai thác phải cẩn thận từng động tác để đảm bảo an toàn, không làm vỡ ổ, ổ trứng. Đối với những tổ khó lấy ra, công nhân phải xịt nước vào các vách đá và dùng dụng cụ để lấy ra. Ở những vị trí thang không thể tiếp cận, công nhân phải dùng cọc dài, gắn các dụng cụ cần thiết để nhấc. Ở nhiều hang nhỏ, hẹp, bên trong các hang này thường thiếu ánh sáng và rất trơn, ẩm ướt do phân chim và rong rêu phủ kín, đáy hang sâu, có nhiều ghềnh thác.

Thực tế, để vào được tổ, thợ khai thác phải treo mình trên cao hàng chục mét, có khi phải treo dây xuống nền hang hoặc nằm trên những thân tre, luồn lách qua những khe hẹp thẳng đứng. Tối tăm, chật hẹp, ẩm ướt, trơn trượt, ngột ngạt, bốc mùi nồng nặc do phân chim tích tụ lâu ngày là hình ảnh thường thấy ở tất cả các hang yến. Nhiều khe, công nhân phải dùng đèn soi đường để khai thác. Công việc vất vả, gian khổ, nguy hiểm nhưng lòng yêu nghề đã giúp những người thợ mỏ hoàn thành tốt công việc.

Ở Hội An, nghề khai thác tổ yến đã có lịch sử hàng trăm năm, gắn liền với sự ra đời của làng yến Thanh Châu. Nơi đây không chỉ khai thác tổ yến mà còn có vai trò quan trọng trong việc bảo vệ quần đảo Cù Lao Chàm cũng như cửa ải Đại Chiêm, một thời thuyền bè ra vào tấp nập. Hàng trăm năm trước, yến sào được coi là đặc sản của Đàng Trong, là một trong những mặt hàng xuất khẩu chính từ thương cảng Hội An. Những tổ chim xếp chồng lên nhau được buộc bằng dây ngô đồng – một loại cây đặc biệt chỉ có ở hòn đảo này. Chỉ cần gửi một bịch yến bằng dây ngô đồng là mọi người sẽ biết đó là tổ yến Hội An. Bao bì ngày xưa đơn sơ, mộc mạc nhưng bảo quản được lâu.

Ở Cù Lao Chàm cũng có miếu thờ tổ chim. Công trình được xây dựng vào khoảng đầu thời Nguyễn để thờ phụng Tổ và Thành hoàng bản xứ. Tượng đài được xây dựng trên một gò cát của biển Hương Cù Lao Chàm. Di tích này đã được Bộ Văn hóa – Thông tin xếp hạng di tích cấp quốc gia ngày 13/12/2006 theo Quyết định số 96/2006 / QĐ-BVHTT. Hàng năm, vào ngày 10 tháng 3 âm lịch), Đội quản lý và khai thác yến Hội An phối hợp với các cơ quan chuyên môn, chính quyền xã Tân Hiệp và người dân địa phương tổ chức giỗ Tổ nghề yến.

Những người giữ đảo, giữ tổ

Theo người dân nơi đây, khai thác tổ yến là một công việc hết sức gian khổ, luôn phải đối mặt với những nguy hiểm “dù chỉ một ngày cũng không hết”. Tuy mùa khai thác yến ngắn nhưng là mùa lao động vất vả và nguy hiểm cho người lao động. Khai thác tổ yến đã khó, bảo vệ tổ yến cũng gian nan không kém. Những người dân bảo vệ đảo quanh năm phải sống trên đảo, trong những ngôi nhà cheo leo trên vách đá và cách biệt với cuộc sống bên ngoài.

Khi thu hoạch xong, chúng trở thành những người bảo vệ, canh giữ tổ ấm – một công việc gian khổ và tẻ nhạt. Họ được phép trở lại đất liền một tháng hai lần để thăm nhà và cung cấp lương thực, thực phẩm và nước uống. Vào mùa biển động, sóng to gió lớn, họ bị cô lập, chia cắt hàng tháng trời trên đảo. Sự trống trải, thiếu thốn đã khó, nhưng khó khăn lớn nhất là phải biết giữ mình trong sạch. Họ phải biết chiến thắng những cám dỗ vật chất vì giá trị của tổ yến không hề thấp so với thu nhập của mỗi người.

Cuộc sống trên đảo tuy buồn nhưng đầy nghĩa tình. Người giữ tiệc giải trí bằng những ván cờ, hoặc những cây đàn trầm. Cuộc sống của họ cứ thế trôi qua. “Tôi giữ liên lạc với gia đình hàng ngày qua điện thoại di động. Trước đây, những người làm nghề bảo vệ, hái yến sào gặp rất nhiều khó khăn, nguy hiểm. Họ thường xuyên bị bọn cướp biển đe dọa, giết hại để cướp sản vật nên những người canh giữ đảo thời đó phải giỏi võ, giỏi bơi, lặn, leo trèo, chịu nghèo đủ mọi bề ”, ông Nhiều cho biết. Số năm kinh nghiệm.

Nhiều năm trước, đời sống của những người nuôi chim yến còn gặp nhiều khó khăn. Ông Lê Văn Trực, người có hơn 30 năm kinh nghiệm khai thác và bảo vệ yến sào ở Cù Lao Chàm, chia sẻ: “Trước đây, liên lạc còn khó khăn, phải gửi thư tay về cho gia đình. Sau này, điều kiện tốt hơn, người nuôi yến có thể nói chuyện với gia đình qua bộ đàm của công ty nhưng cũng rất hạn chế. Việc nuôi dạy con cái phó mặc cho người vợ ở nhà. Có những lần vợ nhắn tin bảo con ốm, lo lắng nhưng đành phải chấp nhận, không thể bỏ đảo về quê được.

Cứu những chú chim con

Theo số liệu, đàn chim yến cư trú ở Cù Lao Chàm có khoảng 100.000 con. Hoạt động khai thác yến tự nhiên mang lại doanh thu từ 50 – 70 tỷ đồng mỗi năm cho Hội An. Một vấn đề đáng lo ngại là sự suy giảm của đàn yến. Năm 2020, đàn chim yến sẽ giảm gần 57%. Doanh thu từ khai thác yến ở Cù Lao Chàm ước tính năm 2021 đạt khoảng 47 tỷ đồng, giảm hơn 51% so với năm 2011.

Từ thực trạng trên, TP. Hội An đã đưa ra nhiều giải pháp để khôi phục đàn yến. Thương cảm trước cảnh hàng ngàn chim yến non bị chết khi rơi trên vách đá hay dưới đáy biển, kỹ sư Huỳnh Tý và Tiến sĩ Võ Tấn Phong đã tìm cách giải cứu những chú chim én non không may rơi khỏi tổ, góp phần khôi phục lại tổ yến. bầy đàn. Đàn yến đang suy giảm ở Cù Lao Chàm. Từ năm 2016 đến nay, các đề tài nghiên cứu hiện trạng tìm giải pháp phát triển bền vững đàn yến trên đảo, xây dựng mô hình cứu hộ yến non, ấp nở và nuôi yến nhân tạo bước đầu đã phát huy hiệu quả. trái cây. Ban quản lý và khai thác nhà yến Cù Lao Chàm đã nhử và phát triển hang yến mới tại Mũi Dừa, cứu hàng nghìn chim non rơi khỏi tổ, sống sót an toàn, nở được 80% chim con, biết bay và biết bay. trở lại môi trường tự nhiên. Song song với việc bảo vệ đàn yến, Ban quản lý và khai thác yến Cù Lao Chàm đã tìm nhiều biện pháp để phát triển quy mô quần thể hang yến mới, cứu hộ chim yến, nuôi côn trùng, bổ sung nguồn thức ăn cho đàn yến trên địa bàn tỉnh. Đảo.

Theo kết quả nghiên cứu của TS Võ Tấn Phong, công tác cứu hộ đã giúp 90,2% chim non rơi vào tổ được cứu sống trở về tự nhiên thành đàn, các giải pháp cứu hộ, ấp nở cũng khá thành công. . Quá trình cứu hộ bắt đầu từ việc thu gom những con chim bị rơi dưới đáy hang để sơ cứu và vệ sinh sạch sẽ, lựa chọn những con chim còn đủ tiêu chuẩn để cứu hộ (loại bỏ những con chim quá yếu, bị thương nặng …).

Ngoài ra, để bảo vệ môi trường sống cho chim yến, cũng cần đề phòng, không để ngư dân sử dụng chất nổ đánh bắt ở vùng biển xung quanh đảo yến và tìm cách tiêu diệt kẻ thù của chim yến như chim ưng. và chuột. ..